Суроолор менен жазылган арноо ырлары

Кыргыз республикасынын жазуучулар жана журналист-тер союздарынын мүчөсү, композиторлор жана сүрөтчүлүөр союздарынын Ардактуу мүчөсү, көп кырдуу талант Казакбай Абдышевдин бул китебине ар кайсы жылдары жазылган ырлары жана поэмалары кирди. Ырларынын көркөмдүк деңгээли жогору жана айтайын деген ойлору терең берилген. Махабат ырларында эротикалык чымчыкейлери да кездешет. Философиялык терең ойлору менен катар эле ырлар кыргыз элине мүнөздүү күлкү-тамашалардан да кур эмес. Ырлар жана поэмалар поэзияны сүйүүчүлөр үчүн кызыгуу жаратат. Айрым ырларына жана термелерине автор тарабынан обондор да чыгарылып, автордун жана башка белгилүү артисттардин аткаруусунда ырдалып жүрөт.

Абдышев К. Ыр дүйнө: Ырлар-поэмалар. – Б.:Университет, 2012. – 476 б. китебинен алынды

УДК 821.51
ББК 84 Ки 7-5
А13
ISBN 978-9967-02-815-9
А 4702300200-2012

Нуска 500 даана

АЙГҮЛ КЫЗЫМА
(8-март майрамына каалоо)

Ай нурдуу, гүл жыттанган кыз болсун деп,
Айгүл деген татына ысым койдук.
Ойлогон тилегибиз кабыл болуп,
Марал сындуу татына кыздуу болдук.

Айтарым, апакең экөөбүздүн,
Айгүлүм, эң биринчи соолук болсун.
Гүл болуп, жыпар жытың буруксуган,
Толгон айдай өмүрүң толук болсун.

Ата-эненин кубанчы көккө жетет,
Балдарынан төрөлсө неберелер.
Күтөлү, эгер Кудай буйруп калса,
Биз да күткөн ошондой мезгил келер.

8-март 2008-жыл

(Кошунам казак Кадыркул Тлепбергеновдун суроосу менен жазылды)

«АЙЧҮРӨКТҮН» КЫЗДАРЫ

1. ЧОЛПОНБАЕВА ШАЙЫРБҮБҮГӨ
(деректир)

Кыргызда тараган мындай сөз бар:
«Атына жараша заты» деген.
Мен буга ишенемин терең.
Ошондуктан Шайырбүбү карындашыма,
Төмөнкүдөй бааны берем:
Шайыр жүрсүн деп тилек кылып ата-энеси,
Шайырбүбү деп кызына ат бериптир.
Алардын ошол тилеги ак келиптир.
Шайырбүбүнүн маңдайы жарык аял экен,
Эки көзү Чолпондой жанар экен.
Эркектердин сезимине отту жагар экен.
Эгерде башыңа мүшкүл түшүп кала турган болсо,
Эч буйдалбай, жардам берүүгө даяр экен.

2. ПЛОТНИКОВА ИРИНАГА
(деректирдин орун басары)

«Айчүрөктүн» алтын апасы Петр кызы Ирина,
Адам жоктур ал эжебиз жакпаган.
Иш дегенде ичкен ашын таштаган.
Бир жерге олтуруп жаны жай таппаган.
Бир жылда 365 күн болсо,
360ын ар кайсы өлкөлөрдүн эшигин аттаган.
Ошончо күн аялсыз жашаган,
Күйөөсү Иван Петровичке таң калам.
Анан күйөөсүн да сагынбай жүргөн,
Ирина эжебиз да кандай адам?
Ошентсе да алардын эки небереси бар,
Орустун «богатырлары»—Иван жана Роман.

3. БЕЛОУСОВА АЛЛА НИКОЛАЕВНА
(профкомдун төрагасы)

Алланын чачы да аппак, өзү да аппак кыз,
Акын агайына ой да бир жаккан кыз.
Аны биз, кыргыздар келин кылып алсак,
Ак чач, кара чач балдарды тапмакпыз.
Бирок өзүнө окшогон бойлуу кыргыз жигитин,
Табалбай бир топ кыйналып жатмакпыз.

4. ПАНЧЕНКО ГАЛИНАГА
(секция башчысы)

Украина элинин бул кызы,
Иш дегенде тыпырап жанын берет.
Соодага дал ушундай адамдар керек.
Анын соодасынын жүрүшүндө шегим жок.
А мен болсо анын жайнаган жүзүн
Карап эле тура бергим келет.
Анын себебин эмне менен түшүндүрүш керек?—
Акындын жүрөгүнө чок салган да демек.

5. ЖАПАРОВА АСЫЛБҮБҮГӨ
(комплекс башчысы)

Асылбүбүнүн жүз кызы бар экен,
Ар кайсы улуттардан турган.
Өзү куурчактай болуп туруп,
Ошончо кызды кантип «тууган?»
Ошентип күйөө балдарыбыз көбөйө берсин.
Мейли орус, мейли кыргыз, мейли дунган.
Эркектин кийимин издемиш болуп,
Эми мен да кезек-кезек келип турсам.
Анан жалаң эле кыздарыңдын камын көрбөй,
Акын агаңа да азыраак көңүл бурсаң.

6. КОРСУНСКАЯ ВАЛЕНТИНАГА
(комплекс башчысы)

Валентина кыргыз жергесинде төрөлүптүр,
Ошол себептен өзүн кыргыз кызымын дейт.
Бирок кыргыз тилин билбейт.
Ага өткөн мезгил күнөлүү.
Валентинанын өзүнө доомат коюуга болбойт.
Мага окшогон бир кыргыз менен көңүлдөш болсо,
Биздин тилди бат эле үйрөтүп коймок.

7. АЛМАНБЕТОВА РАИСАГА
(комплекс башчысы)

Ачык маңдай аймончок келин экен,
Жүзүнөн нур төгүлүп, көздөрүндө от жанган.
Аялсаак жигиттердин жүрөгүнө чок салган.
Алдыңда иштеген кыздар сага окшоп,
Ар дайым жүздөрүн турсун күлкү коштоп.
Көп жашайт көңүлү куунак адамдар,
Кыздар болуп ырдагыла, бийлегиле,
Кайгы-капа дегенди билбегиле.

8. АХУНОВА РАШИЛАГА
(секция башчысы)

Өзбек кызы Рашиланын,
Жыйырма эки кызы бар.
Экөөсү өз курсагынан чыккан.
Жыйырмасы өзү менен иштешип,
Анын айтканын өз энесиндей уккан.
Каалай турганым, Рашила карындашым,
Кайнене болдум деген сөзүңдү уксам.
Тоюңа чакыра бер, бара берем,
Кыздарың болсо күйөөгө чыккан.

9. ЗАМЗИНА АЛМАГА
(улуу сатуучу)

Алманын улуту казак экен,
Өңү келишип, устуканы таза экен.
Марал сындуу керилип басат экен.
Эркектердин бүт кийимин сатат экен.
Каалаганыңды таап берүүгө шашат экен.

Өзүмдүн атам кыргыз, апам казак,
Комузга күүнү чалып, домбура тартам.
Чай берип, жээниңди сыйлайсыңбы,
Үй-бүлөңө концерт коюп барсам.
Анткени ыр жандуу дейт уул-кызың,
Ыр ырдап, күүлөр чертип черин жазсам.

10. КИМ ЛЮДМИЛАГА
(секция башчысы)

Корей калкынын кыздарынын ичинен,
Мындай сулууну биринчи көрүшүм.
Ичимден купуя кызганып койдум,
Башканы кой, өз күйөөсүнүн аны өбүшүн.
Кездеме алыш үчүн болбосо да,
Кезек-кезек келип турармын,
Люданын дидарын көрүү үчүн.

11. ШАРШЕНОВА РОЗАГА
(секция башчысы)

Розага жалаң миллионерлер барат экен,
Каалаган буюмдарын алат экен.
Ал эми мага окшогон жарды акын,
Беш-он сомуна эмне буюм табат экен?
Акынга анын товарларынын кереги жок,
Анын жаркыраган кабагы жагат экен.
Розанын бир гана күлкүсү үчүн,
«Миллионду» кайдан да болсо табат элем.

12. ПЕНСИЯДАГЫ ЭНЕЛЕРГЕ, ЭЖЕЛЕРГЕ

Бир кезде силер да жаш болгонсуңар,
Жаштыктын ырахатына тойгонсуңар.
Жигиттердин жүрөгүнө чок салып койгонсуңар.
Азыр болсо ак чач, көк чач басып башыңарды,
Ар бириң «бабушка» деген атка конгонсуңар.

Антсе да акырын басып, «Айчүрөккө» келип тургула,
Акылыңарды жаштарга берип тургула.
Ал эми азыркы иштеп жатышкан жаштарга айтарым,
Аларга көңүл бөлүп, өң-түсүн көрүп тургула.

(«Айчүрөк» универмагынын кыздарына арналган ырлар универмагдын жетекчилигинин суроосу менен жазылды).

ЖУСУПОВ САПАРБЕККЕ
(60 жашта)

Бири-бирин жактырышып эки жаш,
Бир кызыңды келин кылып алганбыз.
Кучакташып, сагынышып көрүшкөн,
Кудай кошкон куда болуп калганбыз.

Партиялык, советтик иш аткардың,
Түркүн-түркүн чарбаларды башкардың.
Өзгөлөр деп, тууганым деп, элим деп,
Өзүң болсо бир учурлар ач калдың.

Дениң таза, ичкениңди аш кылдың,
Күч-кубатты бүткөн бойго баткырдың.
Не бир күчтүү балбан менен кармашып,
Нечендерин «лопаткага» жаткырдың.

Арамдыкка аралашпай жашыңдан,
Ак аткардың мыйзамдарды жазылган.
Кек сактабай келатасың түз жолдо,
Кечирсең да да жамандыктар башыңдан.

Ашып-ташып кенен ырыс-кешигиң,
Ачык дайым келгендерге эшигиң.
Кудагыйым экөөңөр терметип,
Келесиңер неберелер бешигин.

Эми минтип алтымышты ашасың,
Эми деле далай ажаат ачасың.
Карылыкка анча-мынча оосоң да,
Карылардын камын көрүп жатасың.

Кадыр-барктуу аппак сакал чал болгун,
Кадимкиңдей ачык-айрым шар болгун.
Күйүп турган очогуңдун жанында,
Кудагыйым экөөңөр бар болгун!

7.10.2000

Куда, кудагыйың Салкынбек, Алтын.
(Бул ыр таластык иним Давлеталиев Салкынбектин өтүнүчү менен жазылды)

ЗАМИРА ЭЖЕМ ЭЛҮҮДӨ

Он бир бала төрөп-түшкөн энебиз,
Баарыбыз тең аман жашап келебиз.
Элүү жашка минтип чыгып олтурат,
Эң улуубуз—Замирадай эжебиз.

Эжекемдин ачык-жарык кабагы,
Эли үчүн далай ишке жарады.
Башын кошуп, Орозондой жездеме,
Төрөп берди алты эркек баланы.

Арттан келсин, алтымышы, жетимиш,
Сексен менен токсондон да өтүңүз.
Бир да жолу сасык тумоо тийбестен,
Бир кылымдын сересине жетиңиз.

7.08.2002

(Бул ыр Замиранын сиңдиси Тамаранын өтүнүчү менен жазылды).

КАМИЛЖАН МЕНЕН ЗИЯДАГА

Деген сөз бар биздин элде айтылган:
«Дос айрылат, сөөк болсо кайрылат”.
Досуң качат бакыт тайса башыңдан,
Куда-сөөк өчкөн отуң жандырат.

Кудай кошкон куда-сөөк болушат,
Кучакташып бир жайытка конушат.
Эки тарап урматтаса бир-бирин,
Эки жаштын бирге баскан жолу узак.

Кудай кошуп, куда болдук эми биз,
Бири түндүк, бири түштүк элибиз.
«Түндүк, түштүк» деп бөлүшөт макоолор,
Тоо-аскалуу алакандай жерибиз.

Келин болуп, силер жакка кыз кетти,
Канткен менен жүрөк учу тыз этти.
Ананайын кызым, эске ала жүр,
Атаң, апаң мекендеген Бишкекти.

Камил, Зия, мен силерге ишенем,
Кадыр-барктуу инсандары замандын.
Көптөн бери сырдакана билемин,
Көңүлдөрүн оорутпаган адамдын.

Эми менин кызыма айтар акылым,
Эми сенин башка адамдар жакының.
Жаңы атаңды, жаңы апаңды сыйлагын,
Жай сүйлөгүн, кадам ташта акырын.

Башың кошкон жубайыңды сүйө бил,
Башкаларга боор тарта күйө бил,
«Башка түшсө байтал жорго болот» дейт,
Барган жердин шарты менен жүрө бил.

Эгем берет тилегенге берчүсүн,
Эки бала алсын алар энчисин.
Эң башкысы Камил куда, Зияда,
Экөөңдү неберелер ээрчисин!

(Бул ыр автотранспорт тармагында бир топ жыл бирге иштеген Абдыкеримов Абдыжапардын суроосу менен анын куда-кудагыйы Кудайбердиев Камилжан жана Мадумарова Зиядага арналып жазылды).

КОШОКБЕКОВ ӨМҮРБЕККЕ
(Ооруканада бир жаткан чүйлүк жигит)

Темир канат кезиңде,
Берипсиң жерге атаңды.
Көз жашың кургай электе,
Көөмпсүң көргө апаңды.

Башыңдан ата сылабай,
Балалыкты билбепсиң.
Эне жок жылуу сөз айткан,
Эркеликти билбепсиң.

Элиңде бар тууганың,
Этегин анын кармапсың.
Өз ата менен энени,
Өзгөлөр кантип алмашсын.
Айта берсем түгөнбөйт,
Ал кездеги турмушуң.
Жеңелерге кор кылган,
Жетимдик деген курусун.

«Жетим жүрүп жетилет»–
Деген сөз бар кыргызда.
Калети жок айтылган,
Сөздүн чыны бул нуска.

Азыр минтип бакыйып,
Бир чарбаны башкарып.
Сыпайы жигит зыңкыйган,
Сыйлашат сени жаш-кары.

Бир жериң калса сыркоолоп,
Бүркөлөт экен кабагың.
Санаачыл адам аз жашайт,
Ойлоно жүргүн а жагын.

Оорудум деп коркпогун,
Өлүм сага кеч келет.
Өмүрүн сага калтырып,
Ата-энең өлгөн эртелеп.

Эсиңе салам, Өмүке,
Үч «А» деген акмак бар.
Тирүү жүрүп өлүмдү,
Ошолордон тапмак бар.

Биринчи «А»сын акча дейт,
Аны жеген жакса жейт.
Алкымына батса жейт.
Дал ушудан сак болгун,
Акчасы менен курусун,
Ачка жүргүн ак болгун.

Паралап алсаң акчаны,
Башыңдан намыс качканы.
Акчаны сүйлөп каласың,
Унутуп коюп башканы.
Мунун өзү—бир өлүм!

Экинчи «А»сын арак дейт,
Азгырып сени чакырган.
Кылт этип андан алган соң,
Кемпирди кыз деп качырган.
Бөтөлкө менен дос болсоң,
Бөксөрөт андан акылың.
Ажыратпай каласың,
Алысың ким, жакының.
Душмандан жаман көрүнөт,
Койнуңда жаткан катының.
Мунун өзү—бир өлүм!

Үчүнчү «А»сын аял дейт,
Алдырып койбо аларга.
Ээрчип кетсең аларды,
Эч кимиң калбайт карарга.
Үңкүйүп басып каласың,
Үйүң жок кайда барарга.
Мунун өзү—бир өлүм!
Өмүке,
Алганың турсун кашыңда,
Балдарың турсун жаныңда.
Жаман жигит өңдөнүп,
Жаман ишке малынба.

Ажырата билип жүр,
Алыс менен жакынды.
Өлкөбүз эли бүт билсин,
Өмүрбек деген атыңды.
Он жылдан кийин көрөлү,
Эмгектен чыккан баатырды.
Эсиңе анан ала жүр,
Эртеңки болор акынды.

13.09.1979

Өмүрбектин өзүнүн суроосу менен жаздым.

МААТКАРИМОВ СУЛАЙМАНГА
(50 жашта)

Умтулуп алга токтобой,
Убакыт билбейт тынымды.
Убайын көрүп турмуштун,
Узаттың жарым кылымды.
Улгайып калдым дебестен,
Уланткын билген «ырыңды».

Бир кезекте борбордо,
Бирге туруп, бир жүрдүк.
Кайгырсак бирге кайгырып,
Катыкырып күлсөк бир күлдүк.
«Кудай аткыр» дедирбей,
Кудая шүгүр тим жүрдүк.

Ээлигип кыздар алдында,
Ээ-жаа бербей бийледиң.
Ээн баш болуп алардын,
Эч бирине тийбедиң.
Өзүбек кызы Нинохон,
Өзүңдүн болду сүйгөнүң.

Аздыр-көптүр элиңдин,
Аткардың адал кызматын.
Чыгарып эстен койбодуң,
Чыныгы достук урматын.
Жамандар толуп жүрбөйбү.
Жанына байлап бир катын.

Кылтыйып жүргөн бирөө бар,
Кызматыңа дос болот.
Ашыңды кошо ичип-жеп,
Арагыңа мас болот.
Андайлардын койнунда,
Абайла, котур таш болот.
Кызматыңдан кеткен соң,
Кылчайбай кайра кас болот.

Баштатан берки достукту,
Баалап жүр мындан ары да.
Эңкейген чал бол, а бирок
Эркектик жактан карыба.
Элүү жыл Ниноң бир жүрсүн,
Эрмегиң болуп жаныңда.

14.10.1986

(Бул ыр автомобиль транспортунун кызматкери, ой-тилегибиз бир, эски тааныш Адырбек Акматалиевдин өтүнүчү менен жазылды).

МАМБЕТАЛИЕВА ДИНАРАГА

Жыбылжытып наркозун,
Жыттатып койгон Динара.
Магдыратып энени,
Уктатып койгон Динара.

Ичин кесип энени,
Төрөткөн ошо Динара.
Айыктырып үйүнө,
Жөнөткөн ошо Динара.

Оорулуу эне көңүлүн,
Алып турган Динара.
Кан басымын калыпка,
Салып турган Динара.

Майып болбой энелер,
Айыгып турсун колуңдан.
Кылымга жашың созулсун,
Кырсыктар чыкпай жолуңдан.

Акын болуп ыр жазган,
Айымдар менен сырдашкан.
Жездең болом таластык,
Жетимиш деген кырды ашкан.

4.08.2010

МЕРГЕНБАЕВА МАЯГА

Тогуз ай бою көтөрүп,
Төрөп жаткан энелер.
Ымыркайды бешикке,
Бөлөп жаткан энелер.

Айрым бир учур-мезгилде,
Араңжан балдар төрөлүп.
Аларың жатат өзүнчө,
Аппаратка “бөлөнүп”.

Салмак кошуп балдарга,
Саласың эне колуна.
Кудуңдап жөнөйт аларың,
Кучактап алып бооруна.

Жарымжан бала караган,
Жаштарга тийсин өрнөгүң.
Жашоонун улуу жолунда,
Жамандык такыр көрбөгүн.

Көп өнөрдү үйрөнгөн,
Тамаша кошуп сүйлөнгөн,
Таластык байкең боломун,
Көлдүк кызга үйлөнгөн.

4.08.2010

МИРИСТЕМОВ АШЫМГА
(баласын отургузгандагы ыр)

Чоңоюп калып уулубуз,
Чочогун кескен жатабыз.
Биздики да кесилген,
Бирок биз азыр атабыз.
Сага окшоп бирок, көрсөтпөй,
Сандыкка салып катабыз,
Бизге окшоп сен да ата бол,
Мына ушул берген батабыз.

Чоргосундай чайнектин
Чочогуң турсун чорбоюп,
Керилген жигит болгондо,
Келиндер турсун кол коюп.

1978-жыл

Кыска болду өмүрү,
Миристем уулу Ашымдын.
Алтымышка жетпестен,
Көр топуракка жашынды.

2011-жыл

МОЛДОКЕРИМ АГАБЫЗГА
(60 жашта)

Көп бир тууган экенбиз,
Көргө кетти жартысы.
Ичер суусу бар экен,
Калыптыр тирүү алтысы.

Алардын бири мынакей,
Молдокерим агабыз.
Көтөрүп бизди өстүргөн,
Көп карызбыз сага биз.

Атабызды жоктотпой,
Аябай бизге бел болдуң.
Жакырчылык турганда,
Нан таап берген сен болдуң.

Ата-эненин арбагын,
Ардактадың, сыйладың.
Талаалап кетпей бизге окшоп,
Там-ташын, жерин кыйбадың.

Көкөй кескен жылдары,
Көп кыйналып иштедиң.
Оор турмуш айынан,
Оозуңа жаның тиштедиң.

Өлөсө оокат кылсаң да,
Өз жаным дебей биз дедиң.
Жазып бүтө албаспыз,
Жакшылыктын тизмегин.

Мезгили менен биз келип,
Мээримиңе жылынып.
Анан жөнөп кетебиз,
Арт жакты көздөй бурулуп.

Азыркы жыйын башкача,
Айтылат бүгүн калың кеп.
Агабыз мына олтурат,
Алтымыштын нанын жеп.

Аман бол, байке, аман бол,
Аман болсун жеңебиз.
Аман болуп биз дагы,
Артыңдан кошо келебиз.

14.04.1988

(Бул ыр автотранспорт кызматкери, эски тааныш Акматалы Тургунбаевдин өтүнүчү менен жазылды).

НИЯЗБЕК МЕНЕН ШАЙЫРГА

Кырк жыл бою кыналышып жаттыңар,
Кыз, уулду: Стелла, Азисти таптыңар.
Ал экөөнөн үч небере жаралып,
Андан ары уланууда бактыңар.

Ачып коюп жаңы турмуш барагын,
Ачык болсун төрт кыбыла тарабың.
Илгери үмүт—он жыл өтүп арадан,
Ичсек дейбиз «Алтын тойдун» арагын.

2003-жыл

(Автотранспорт кызматкери Ниязбек менен анын аялы экөөнүн баш кошкондоруна кырк жыл толгонуна байланыштуу алардын тааныш аялынын суроосу менен жазылды).

ОРОЗАЛИЕВ КЫДЫРМАГА
(60 жашта)

Бир кезекте политехке бир кирдик,
Бирге окуп, бирге ойноп, бир жүрдүк.
Анан эле билинбестен жылт коюп,
Арабыздан «качканыңды» бир билдик.

Жашоо сырын жаш кезиңден билгенсиң,
Сырттан окуп, кызматтарда жүргөнсүң.
Кара нанга жүргөн кезде биз жетпей,
Костюм-шымдын жаңыларын кийгенсиң.

Аңдап билдиң мансап, кызмат кадырын,
Аттап өттүң тепкичтердин ар кырын.
Баарыбыздан боюң жапыз болсо да,
Бармак басым өйдө турат акылың.

Акылдуунун шарттуу кыска болмогу,
Анткен менен бийик турат ойлору.
Ленин да, Сталин да, Гитлер да,
Тең болушкан сени менен бойлору.

Өткөндөрдү унутпоого тийишпиз,
Өтөсүнө чыгып өзүң бир иштин.
Ата-журтка эмгек өтөп, сен болдуң
Арабыздан «автошоссдор» министр.

«Однокашник» экениңди билгиздиң,
Опол тоодой жардамыңды тийгиздиң.
Ара жолдо жүрчү элек жөө басып,
Алкындырып ак «Волганы» мингиздиң.

Аялзаттан сен Жаңылды тапкансың,
Абдан билги «саяпкерди» тандапсың.
А эгерде Жаңыл аяш болбосо,
Ат жарышта такыр артта калмаксың.

1998-жыл

(Бул ыр Кыдырма Орозалиевдин курбу-курдаштары Токтокан Бекташева, Жолдошбек Үсөкеев, Төлөмүш Мусабаев, Шайлообек Мурзалиев, Эркинбек Курманбаев,
Эркин Мергенов, Жолдош Өскөнбаев, Дүйшөмбү Жүнүшбеков, Наамат Орунтаевдердин суроолору менен жазылды).

ОРОЗАЛИЕВ КЫДЫРМАГА
(60 жашта)

Ана-мына дегиче,
Алтымыш жашка келдиңиз.
Алдыда өткөн өмүрдө,
Аянбай кызмат бердиңиз.
Ачуу-таттуу турмушту,
Ажыратып көрдүңүз.
Алынып чоң кызматтан,
Ага деле көндүңүз.
Акыйкат деген бар экен,
Акыры аны жеңдиңиз.
Кыдырма агай, угуп тур,
Каалоо айтсак энди биз:

Ардактуу болсун алтымыш,
Аман болсун калкыбыз.
Алкышын алып жамааттын,
Артыла берсин баркыңыз.
«Эр ортону элүү» дейт,
Эч макул эмес, каршыбыз.
Эгерде сизге карасак,
Эр ортону–алтымыш.

Эмки калган өмүрдө,
Эгерим такыр жаңылба.
Касиеттүү Кыдырлар,
Катарлаш жүрсүн жаныңда.
Эч кайрылбайт жаштыгың,
Эскире бергин, жаңырба.
Кыйындык түшүп башыңа,
Кырсыктарга кабылба.
Ар дайым болуп олжолуу,
Алдыңдан чыксын табылга.
Чоң рахмат айтабыз,
Катарга кошкон өзүңдү,
Кадырлуу эже Жаңылга!

Ардактуу агай эсен жүр,
Аман болсун алганың.
Аман болсун балдарың.
Амандык болсо болгону,
Аласың таап калганын.

1998-жыл

(Бул ыр Кыдырма Орозалиев жетекчилик кылган мунайзат мекемесинин кызматкерлеринин суроосу менен жазылды).

ӨМҮРАЛИЕВА АРЗЫКАНГА

“Арзыкан” жүрдү ырдалып,
Алайдан чыккан сулуу деп.
Арзыкан балдыз жөнүндө,
Айтылат башка улуу кеп.

Балдыздын жүзүн ачалык,
Байкалбайт анда каталык.
Айбулактай туптунук,
Андагы болгон тазалык.

Кылганы дайым жакшылык,
Кыргызга эмгек арттырып.
Ар кимге жардам бермекке,
Ал турат өзүн шаштырып.

Арзыкан—көлдүк балдызым,
Арзыткан жыттуу жалбызым.
Токтолуп турбай тартынып,
Тоо суусундай шар кызым.

Ажарлуу аял жамалын,
Арзыкандан табамын.
Уучуң толуп бакытка,
Узара берсин кадамың.

3.08.2010

РАИМКУЛОВ МАМБЕТСАДЫККА
(50 жашта)

Далайларды билебиз,
Дартынын баары арамдык.
Отурса да, турса да,
Ойлогону жамандык.
Бир тыйын чыкпай жанынан,
Бир билгени сараңдык.
Алсам-жутсам деп жүрүп,
Алардан кеткен адамдык.

Мактабайм менин чоңум деп,
Макем өзү башка адам.
Ак көңүл, жумшак мүнөздүү,
Айрымасы башкадан.
Жаныңды алам десең да,
Жамандыкка баспаган.
Эмгегин берип адилет,
Эл үчүн жанын таштаган.

Өтөсүнө чыгардың,
Өкмөттүн берген кызматын.
Олтурабыз белгилеп,
Орто жаштын урматын.
Көрүп турам дагы эле,
Макемден,
Керилген жигит турпатын.

Айтарым, Маке, көп жаша,
Күтүмдүү болсун алганың,
Күйүмдүү болсун балдарың.
Алтын баш аман турганда,
Табасың өзүң калганын.

Элүүгө элүү кошулсун,
Кылымга жашың созулсун.
Ал мезгил келет оо кийин.

Кылымдын тоюн тойлойлу,
Кана эмесе, оомийин!

16.01.1987

(Бул ыр, таластык иним, маркум Балтабай Осмоновдун суроосу менен жазылды).

РАПИЯГА 
(50 жашта)

Желдей сызып, мезгил деген дирилдей,
Жетип келди элүү жашың билинбей.
Кабак-кашың, баскан-турган жүрүшүң,
Кадимки эле жаш селкинин түрүндөй.

Жигиттерден таластыкты тандадың,
Жибербестен «казыгын» бек кармадың.
Төп келишкен жылдыздары маңдайда,
Төрөлүштү татынакай балдарың.

Өсүп жатат оокат-турмуш, мал-жаның,
Өсүп жатат Нурбек, Айзат, Айжаның.
Өлбөй бирге өзүң менен Шайдылда,
Өтөй бергин өмүрүңдүн калганын.

Шайдылда иним аппак сакал чал болсун,
Шаасы кетпей күч-кубаты бар болсун.
Өмүр сүрүп, бир кылымга тетелеп,
Өзүңө окшош түбөлүктүү жар болсун.

Алкап жүрсүн асмандагы кудайым,
Аң-сезимге жолобосун муңайым.
Бапыраган бейкут өмүр сүргүлө,
Балдарыңдын көп-көп көрүп убайын.

2002-жыл

(Бул ыр «Кыргызполиграфкомбинат» акционердик коомунун жааматынын өтүнүчү менен жазылды).

РАХМАТУЛИН РИНАТ УБАЛИЕВИЧКЕ
(70 жашта)

Адам деген өмүр сүрбөйт түбөлүк,
Акырындап ичер сууң түгөнүп.
Адамдардын жашоо шарты ушундай,
Алмашылат бири келип, бири өлүп.

Тирүүңдө бөлөнсөң да алтынга,
Жүрө албасаң бирок адам баркында,
«Күйпүл күчүк» өткөрдү деп өмүрүн,
Күбүр-шыбыр сөздөр калат артыңда.

Жанталашпай көр оокатка, байлыкка,
Жашап келдиң өкмөт берген айлыкка.
Жагып келди досуңа да, касыңа,
Жайбаракат токтоолугуң айрыкча.

Ачууланып башкаларды сөкпөдүң,
Айлаң кетип, көздөн жашың төкпөдүң.
Ашказандын үчтөн экиси алынып,
Ажал тооруп турса дагы чөкпөдүң.

Өтүп кетти жарым кылым токтолбой,
Отурасың бир орунда козголбой.
Элүү жылда канча «томдор» жазылды,
Иш күнүңдүн бир мүнөтү бош болбой.

Желдей сызган мезгилге ким тең келет?—
Жетимиш да кирип келди желкелеп.
Жашың узап кыйырына кылымдын,
Жашай бергин кемпириңе эркелеп.

Туугандарым, аман-эсен жүрөлүк,
Туура жүрүп, таттуу өмүр сүрөлүк.
Ринаттын берекелүү тоюнда,
Ичип-жейлик, ырдап-чордоп, күлөлүк.

27.11.2004

(Бул ыр автошоссежолдор министрлигинде бир топ жыл бирге иштешкен, кесиби жол курулуш инженери Ринат Рахматулинге арналып жазылып, тоюнда окуп бердим).

ТОКТОМАМБЕТОВ САДАТБЕККЕ
(60 жашта)

Жакшы жүргөн аты өчпөй сакталат,
Өрнөк болуп кийинкиге даңкталат.
Эң бир жакшы адамдардан эле деп,
Эл ичинде Садатбектей ат калат.

Өр таянып, мүдүрүлбөй баса бер,
Жыргал турмуш барактарын ача бер.
Жеңекебиз Жамийланы ээрчитип,
Жетимишти, сексен жашты аша бер.

Бир жаралдың, экинчи ирет туулба,
Узак өмүр берсин сендей уулга.
Жашап өткөн даңктуу жолуң, эмгегиң,
Үлгү болот келе турган муунга.

Ашык эт жок зыңкыйган тик боюңда,
Арамдык жок, жамандык жок оюңда.
Майга малып отуралы мурутту,
Мааракеңде—бир кылымдык тоюңда.

2004-жыл

(Бул ыр бир тааныш жигиттин суроосу менен жазылды).

ТОКУБАЕВ БЕКТУРСУН АБДИЕВИЧКЕ
(70 жашта)

Ден-соолукта адамдардын бактысы,
Дарыгерде ден-соолуктун ачкычы.
Тандап алдың дарыгерлик кесипти,
Дарыгерлер-адам өмүр сакчысы.

Уул, кызды төрөп берди жарыңыз,
Урматтайбыз биз силерди баарыбыз.
Эркин эжем экөөңөр бөлүнбөй,
Эсендикте бирге жүрүп карыңыз.

Элиңизге албан эмгек бердиңиз,
Эчен-эчен кыйындыкты жеңдиңиз.
Жеткендер бар, жетпеген бар бул жашка,
Жеңил басып, жетимишке келдиңиз.

Жашоо улап жүзгө чейин барыңыз,
Жаш жигиттей демдүү болсун алыңыз.
Сөзүңдөн да, акыл-эстен айныбай,
Сөөлөттүү да, дөөлөттүү да карыңыз.

Сергек басып жүрө берсин карааның.
Серпип ташта бир кылымдын барагын.
Ой да ичип, мас бололу ошондо,
Бир кылымдык тоюңуздун арагын!

19.02.2006

(Бул ыр бүт өмүрүн автотранспорт тармагына арнаган кесиптеш курбум, транспорт кызматына эмгеги сиңген ишмер таластын кулуну Кубатбек Күйүковдун суроосу менен жазылды).

УБЫШЕВ ЖУМАКАДЫРГА
(60 жашта)

Антип-минтип көздү ачып жумгуча,
Алтымышка келип калган экенсиз.

Орду толбойт жаш чагыңыз, ошону
Оюңузга алып койду бекенсиз?

Өмүрлөрдүн кертип улам четинен,
Мезгилге биз бералбайбыз туруштук.
Бирге иштедик, өкмөт иши ушундай,
Бир табышсак, бирде кайра уруштук.

Карыдым деп кабылбагын кейишке,
Жол салгандар чыгат экен бейишке.
Наркы дүйнө кучагына өткөндө,
Нан-туз менен тосуп алат периште.

Алдан тайбай, бакыбаттуу жүрө бер,
Алтымыш жаш бөксөртпөсүн күчүңдү.
Кучак жайып, тосуп алсын алдыңдан,
Өмүрүңдүн чакырымы—жүзүнчү.

1992-жыл

УБЫШЕВ ЖУМАКАДЫРГА
(70 жашта)

Желдей сызып, жылдар артка чубалды,
Жетимиш жаш жетип келди желкелеп.
Деген менен башка турмуш уланды,
«Дедушка» деп неберелер эркелеп.

Карап көрсөм астыртатан кылтыйып,
Карылыкка багынгандай түрүң жок.
Көрүнүшүң жаш жигиттей зыңкыйып,
Көздөрүңдө али турат күйүп чок.

Акылыңа, билимиңе баа берем,
Абдан күчтүү эске тутуу жөндөмүң.
Өз баркыңды алып жүрдүң баа менен,
Өзгөлөрдүн көзүн карап көрбөдүң.

Сестенишип турушчу эле далайлар,
Сенин жүзүң карай албай тик багып.
Тапшырманы аткарбаган жалкоонун,
Таманына турчу элең мык кагып.

Иш бергенде мындан дагы жооптуу,
Иштемексиң сыгып майын чыгарып.
Неге сени көтөрбөдү, жоопту
Өз байкеңден—Турдакундан угалык.

Жеген тамак бойго сиңип аш болсун,
Жетимиш жаш бөксөртпөсүн күчүңдү.
Көңүл отуң баштагыдай жаш болсун,
Бырыш басса баса берсин жүзүңдү.

2002-жыл

УЛАНГА

(Маркум досум Аскарбек Айтназаровдун 10 жашка чыккан уулуна арналып жазылып, тоюнда окулган ыр)

Кеп салам балам, кулак сал,
Кечээги өткөн атаңдын,
Кейиштүү бала чагынан.
Тигиши күндө ыдырап,
Тирилик көрбөй жарыган.

Үстүндө таар чапаны,
Үзүктөлүп сөгүлгөн.
Бакал батек чокойдон,
Баш бармагы көрүнгөн.

Атаң сендей чагында,
Ар кандай ишке жараган.
Жайында терсе тезекти,
Кышыксын алган караган.

Кышкысын койдун кезегин,
Кыйыктанбай кайтарган.
Каалаганын аткарып,
Карылардан бата алган.
Кийинчерээк көчөгө,
Кирпич куюп там салган.

Ал кезекте эмине,
Тамак кайда, нан кайда?
Каадалуу оокат ичпесең,
Каруу кайда, ал кайда?

Бирде тойсо жармага,
Бирде ачка өзөрүп.
Аягына чыккан ишинин,
Антсе да болбой көшөрүп.

Сар карды кечип жыңайлак,
Сабакка келчү жүгүрүп.
Кирпигин какпай жолдо да,
Китепке көзү үңүлүп.

Казандай башы калдайып,
Кайрымакка илээр эти жок.
Илмейген арык бала эле.
Каатчылык турса да,
Кабыргасы кайышпай,
Кабагы ачык жан эле.

Түйшүгүн айтсам атаңдын,
Түгөнбөгөн поэма.
Томсортуп койбой бул элди,
Токтотоюн кой эми.

Кыйналган учур алыстап,
Атаңдын,
Кырктан ашкан кезеги.
Үч баланын атасы,
Илмейген бала кечээги.
Башыңа түштү мына эми,
Балам,
Балалыктын кезеги.

Бактылуу бала чагыңды,
Баарыбыз көрүп турабыз.
Ал жөнүндө айтпайын,
Тост көтөрткөн ар кимден,
Толуктап дагы угаарбыз…

Эми,
Каалаганым мына бул,
Кана балам, угуп тур.
Сыласа көңүл ачылган,
Сыбызгы жүргөн желдей бол.
Баарын чыдап көтөргөн,
Балбан болсоң жердей бол.
Пейилиңдин кеңдиги,
Чалкып жаткан көлдөй бол.
Жан сергитип жыргаткан,
Жайкысын салкын төрдөй бол.
Өрдөн аккан жулунуп,
Өткүр болсоң селдей бол.
Жарабай эле калганда,
Жарпын жазган элинин,
«Жаман акын» мендей бол!

27.06.1980

УРМАНАЕВ СУЛТАНГА
(50 жашта)

Эр ортону деп койот,
Элүү жашка келдиңиз.
Эли үчүн кыргыздын,
Эмгекти абдан бердиңиз.

Өткөн өмүр ичинде,
Өйдө-ылдый турмуш көрдүңүз.
Баштан кечкен турмуштун,
Бардыгына көндүңүз.

Балыкчынын шаарында,
Бараандуу база салдыңыз.
Автотранспорт ишинде,
Ардактуу наам алдыңыз.

Депутат кылып шайлашты,
Көрсөтүп сизге ишеним.
Эми бутка салдыңыз,
МЧСтин «кишенин».

Аман-эсен жүрүңүз,
Аман болсун үйүңүз.
Кабакты ачып кез-кезде,
Анча-мынча күлүңүз.

1998-жыл

(Бул ыр кооптуу жагдай (МЧС) министрлигинин кызматкерлеринин өтүнүчү менен жазылды).

ҮМӨТАЛИЕВ АМАНГА
(50 жашта)

Чейрек кылым таанышпыз,
Жумакем, Аман жана мен.
Биринен бирин кем көрбөйм,
Экөө бирдей–мага тең.

Бир сындырым нан болсо,
Тең бөлүшүп жеп жүрдүк.
Жойпулануу ойдо жок,
Жолдоштукка бек жүрдүк.
Өзүм ачка калсам да,
Ушул тойсун деп жүрдүк.
Жашырганда эмине,
Кез-кезинде олтуруп,
Келин-кыздан кеп кылдык.

Атың айтып тургандай,
Аман досум, аман бол.
Суук көзгө урунбай,
«Жаман болсоң жаман» бол.
Айтарым дагы кайталап,
Аман бол досум, аман бол.

Мен билгенден Амандын,
Дилинде жок арамы.
Далилдеп айтып турбайбы,
Далдайган сырткы карааны.
Оозуна алып сүйлөбөйт,
Ойду, тоону, талааны.
Башыңды кесем десең да,
Башкага жаппайт жалааны.
Апылдатып турсам деп,
Ачылган эмес арааны.
Кадырлайт баарын бир тегиз,
Карыны, катын-баланы.
Көңүлүнө көп туйбайт,
Көр оокат баскан санааны.
Эки сөз менен айтканда,
Элдин сүйгөн адамы.
Аманга тилек кылалы,
Жүз жаш деген маараны.
Кошулсаңар ошого,
Колдогуну алалы.

1990-жыл

(Жумашалы Калыков, Аман Үмөталиев жана мен Казакбай Абдышев автошоссежолдор министрлигинин аппаратында үчөөбүз тең бир топ жыл бөлүм башчылар болуп иштеп турганбыз. Жолдошчулугубуз ошол бойдон уланып келатат).

ШАРШЕНБАЕВА УУЛЖАНГА

Урмат, сыйга бөлөнгөн,
Умай эне Уулжан.
Ыңаалап алгач колунан,
Ымыркайлар туулган.

Энеден чыккан баланы,
Эң алгач кармап көргөн сен.
“Аман жүр, узак жаша” деп,
Алгачкы бата берген сен.

Көлдүн кызы Уулжан,
Көгүчкөн сындуу балдызым.
Эмгегиң менен ала бер,
Энелердин алкышын.

Уул, кыз көп-көп төрөлсүн,
Умай эне колуңдан.
Кылымга жашың созулсун,
Кырсыктар чыкпай жолуңдан.

13.07.2010

ЭКЕШЕВ ҮСӨНГӨ
(аза күтүү ыры)

Жаш чагыңдан чыйрак өскөн бала элең,
Жабык жүрбөй, ачык мүнөз шар элең.
Сезе билген жашоо-турмуш аң-дөңүн,
Сен Үсөке, бир кишиче бар элең.
Аялыңдын этегине жашынбай,
Ак эмгегиң элге берген жан элең.

Үлгү болор ишин артта калтырган,
Үсөке сен, алкыш алдың калкыңдан.
Антип-минтип көздү ачып-жумгуча,
Ажал кууп жетип келди артыңдан.
Башкалардан бат кеткениң болбосо,
Бала-чакаң өсүп жатат артыңдан.

Адам аттуу жашабастыр түбүлүк,
Адам деген бир туулат бир өлүп.
Алла Таалам арнап берген өмүрдү,
Акыйкаттуу, адилеттүү сүрөлүк.
Үлгү болор ишин айтып жаштарга,
Үсөкемди эске сактап жүрөлүк.

Эгерде эле ажал чындап киришсе,
Эми тийбейт эмчи-домчу, доктордун.
Кайгы салып калкың менен бүлөңө,
Кайран Үсөн, арабыздан жок болдуң.
Үстүңө үйүп топурагын мүрзөнүн,
Үсөн досум, түбөлүккө кош болгун!

9.05.2002

(Көңүл буруңуздар! Бул жерде китептин бир бөлүгү жайгаштырылган)

Текст толугу менен Word форматында көчүрүлсүн

© Абдышев К., 2012